جمعي از دوستداران حجت‌الاسلام والمسلمين سيد محمد خاتمي در سالروز تولد او، در دفتر کارش گرد هم آمدند و تولد رئيس‌جمهوري سابق ايران را تبريک گفتند. سيد محمد خاتمي هم با تشکر از حاضران، سخنان کوتاهي در باب مرگ‌انديشي بيان داشت که مشروح آن چنين است: به نام خدا از شما عزيزان و بزرگواران سپاسگزارم که لطف کرديد و براي ابراز محبتتان به اينجا تشريف آورديد. من خود را قابل و شايسته اين همه عنايت نمي‌بينم، گرچه هميشه اين عنايت شامل حال من بوده است. شايد در فضاي سياست زده کنوني از ما متوقع باشند که همواره بحث سياسي بکنيم، در حالي که بحثهاي اساسي تري وجود دارد که اگر به آن پرداخته شود، حتي سياست هم مي‌تواند اصلاح شود و جايگاه خود را بيابد؛ پس اجازه بدهيد من امروز بحث غير سياسي بکنم. امروز مي‌خواهم به طور اجمالي به جايگاه مرگ انديشي در حکمت معنوي و بينش ديني و حتي در بينش پرسابقه تمدن و فرهنگ ايراني اشاره‌اي بکنم.سال گذشته هم در جمع دوستاني که براي تبريک سالروز تولد من گرد آمده بودند عرض کردم وقتي سالروز تولد کسي را به او متذکر مي‌شوند، اگر دقت کند معنايش اين است که يک سال به مرگ نزديک‌تر شده است. اگر اين سالروز تولدها اين انديشه را در ما زنده کند و ما را به مسأله مرگ متذکر کند، خيلي هم ارزشمند است. انديشيدن به مرگ تأثير بسيار سازنده‌اي در زندگي انسانها دارد و بسيارهم توصيه شده که به مرگ بينديشيد و بدانيد پايان زندگي اين جهاني همه ما مرگ است، گرچه مرگ پايان زندگي نيست. مرگ پايان زندگي اين جهاني و تداوم زندگي است در شکلي ديگر.مهمترين و نخستين تأثير انديشيدن به مرگ اين است که انسان احساس تعلق و نياز مي‌کند و عزيزترين داراييش يعني جان خود را در دست ديگري مي‌بيند که روزي آن را به او مي‌دهد و روزي ديگر آن را از وي مي‌گيرد و لذا در مرگ‌انديشي است که انسان احساس نياز و فقر مي‌کند. آن فقري که پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود الفقر فخري. احساس تعلق به اين معني که وجودش صرفاً وابستگي است و هيچ ثبات و ذاتيتي ندارد و از جاي ديگر آمده است و به جاي ديگر مي‌رود. اين احساس تعلق و فقر ذاتي است که بزرگترين مايه شکل گرفتن اخلاق انساني و فضيلت در وجود انسان است. شما اگر به قرآن رجوع کنيد بزرگترين مشکلي که جوامع بشر داشته‌اند ستم و ظلم بوده است. انسان‌هايي که حق و آزادي و زندگي ديگران را در استخدام خودشان در ميآورده اند. اين سير تاريخي بوده و همواره هم يک نوع تقابل ميان انسان‌هايي که مي خواستند زندگي کنند و حرمت داشته باشند و آزاد باشند با کساني که همه اينها را به نفع خود و منافع و توهمات خود مصادره مي‌کردند، وجود داشته است. افرادي نظير فرعون به عنوان طغيانگر معرفي مي‌شوند و به يک معنا همه نظام‌هاي استبدادي جهان از نظر قرآن مردود و به عنوان مصاديق بغي و طغيان شناخته مي‌شوند. قرآن مي‌گويد اين بغي و طغيان ناشي از اين است که انسان دچار توهم مي‌شود. آن توهم استغنا است. وقتي انسان خود را بي نياز و صاحب آن چيزهايي ديد که صاحب آنها نيست، طغيان مي‌کند. در حالي که اگر به واقعيت وجود خودش که عين وابستگي و فقر است توجه داشته باشد هيچ گاه اين طغيان رخ نمي‌دهد. براي اين که اين طغيان نباشد، انسانها بايد بدانند وجودي وابسته دارند. وجودشان مستقل و متعلق به آنها نيست و از جاي ديگر آمده است و به جاي ديگر تعلق دارد. نه به اختيار انسان جان در کالبد او دميده شده و نه به اختيار خودش اين جان از او گرفته مي‌شود.مرگ انديشي يعني باور اينکه آدمي در زمان و مکاني نه به اختيار خود به وجود مي‌آيد و در زمان و مکاني از دنيا مي‌رود و آنچه دارد از او گرفته مي‌شود. انسان اگر اين تفکر را داشته باشد، ديگر دچار طغيان نخواهد شد و تواضع پيدا مي‌کند. ديگران را چون خودش مي‌پندارد و فلسفه وجودي اش را خشوع در برابر قدرت مطلقي مي‌داند که همه چيز از اوست و در اين حال با ساير بندگان خدا احساس همدلي و همراهي مي‌کند و اين گونه ديگر طغيان تحقق پيدا نمي‌کند. مهمترين و فوري‌ترين اثرمرگ انديشي اين است که انسان احساس نياز و وابستگي به جايي مي‌کند. احساس اين که صاحب هيچ چيز نيست و آنچه را که دارد از جاي ديگر آمده و يک روز آن را از او خواهد گرفت (گرچه به‌صورت ديگري زندگي او تداوم خواهد يافت). اگر سالروز تولدها؛ اين احساس را که احساس بسيار مهمي است و آثار عرفاني، حکمي و فلسفي فراواني دارد تقويت کند، جشن تولدها خيلي خيلي ارزشمند است، و الّا براي من که عمر بسيار فقيرانه‌اي داشته ام و نقش بسيار کمي در زندگي ديگران بازي کرده‌ام، ارزش آن را ندارد که بزرگ داشته بشود و مورد عنايت قرار بگيرد. من سعي مي‌کنم از اين موقعيت استفاده کنم و به هر حال خودم را متوجه سازم به نداشته‌ها و آن فقر ذاتي که دارم و انشاءالله همه ما با اين تذکر و تنبه، انسان‌هايي باشيم که خير ديگران را بخواهيم و زندگي را براي همه بخواهيم، نه فقط براي خودمان. انشاءالله همگي سربلند و سالم و پيروز باشيد.
نظرات
خداوند موحدان را حفظ کندروزی خواهد آمدکه موحدان ایران را آباد آزاد و مستقل خواهند دید